Συνέντευξη στο Vice για το FairBnB

Συνέντευξη στο Vice και στην Μελπομένη Μαραγκίδου

Αυτά Είναι τα Πρώτα Μέλη του Fairbnb στην Αθήνα που Στοχεύουν σε Ένα πιο Δίκαιο Airbnb

Ζω στην ευρύτερη γειτονιά του Κουκακίου, προς τη Μακρυγιάννη, σε μία γειτονιά που έχει γίνει διεθνώς γνωστή για την επισκεψιμότητα τουριστών μέσω Airbnb. Η εικόνα είναι ωραία: Μπαράκια, φαγάδικα και καφετέριες ανοίγουν συνεχώς, άνθρωποι που δεν είχαν δουλειά έβγαλαν ένα εισόδημα νοικιάζοντας το δωμάτιό τους σε ανθρώπους από όλον τον κόσμο, τους οποίους βλέπεις να πηγαινοέρχονται στο δρόμο με βαλίτσες στο χέρι. Την ίδια ώρα όμως, τα παιδιά που έχουν στη γωνία του σπιτιού μου το μίνι μάρκετ κινδυνεύουν να κλείσουν, επειδή ακριβώς δίπλα τους άνοιξε μία μεγάλη αλυσίδα σούπερ μάρκετ, μία γνωστή μου έκανε ένα εξάμηνο να βρει διαμέρισμα στο Κουκάκι, ενώ κανείς δεν φαίνεται να ασχολείται εδώ και καιρό με τους άστεγους, τα αδέσποτα, τα σπασμένα πεζοδρόμια ή με τα χίλια δυο άλλα προβλήματα της γειτονιάς. Γι’ αυτό ακριβώς η ιδέα του Fairbnb μου ακούστηκε καλή, επειδή αυτό που οραματίζεται μπορεί να διατηρήσει και την όμορφη πλευρά που έχει χαρίσει το Airbnb στη γειτονιά και να επιστρέψει το κέρδος της ενοικίασης ενός διαμερίσματος, για να φτιαχτεί, για παράδειγμα, μία παιδική χαρά, μία μπάρα αναπήρων, ένα πάρκο ή τέλος πάντων ό,τι κρίνεται ότι υπάρχει ανάγκη σε κάθε γειτονιά.

Το Fairbnb, λοιπόν, είναι μία κοινότητα ανθρώπων που αναρωτιούνται τι θα γινόταν αν στον κόσμο των ενοικιαζόμενων σύντομης διάρκειας (rentals), οικοδεσπότες, φιλοξενούμενοι και γείτονες θα μπορούσαν να αποφασίζουν συλλογικά με τους τοπικούς δήμους, ώστε να κάνουν τη διαδικασία ενοικίασης πιο δίκαια, βιώσιμη και ανταποδοτική για το σύνολο της κοινότητας; Και τι θα γινόταν αν τα κέρδη της πλατφόρμας δεν ήταν αυτοσκοπός, αλλά επενδύονταν στις κοινότητες όπου η πλατφόρμα λειτουργεί;

Αυτήν τη στιγμή το project είναι σε αρχικό στάδιο και ουσιαστικά προσπαθεί να εξαπλωθεί και να αποκτήσει κοινότητες σε όλον τον κόσμο. Έπειτα, θα δημιουργηθεί η πλατφόρμα που θα μπορείς να βάζεις τον χώρο σου για ενοικίαση, με τα κέρδη να επιστρέφονται πίσω στην κοινότητα, ενώ παράλληλα θα τρέχουν έρευνες σε επιστημονικό επίπεδο γύρω από τα ζητήματα αυτά.

Πίσω από αυτήν την ιδέα βρίσκεται μία ομάδα ακτιβιστών, προγραμματιστών, ερευνητών και creatives από όλον τον κόσμο. Η ιδέα ξεκίνησε στο Άμστερνταμ και κοινότητες έχουν αναπτυχθεί στη Βενετία και στην Αθήνα, ενώ υπάρχουν άνθρωποι που ασχολούνται με την ιδέα και σε άλλα μέρη του κόσμου. Στην Αθήνα, τους συναντήσαμε σε μία ταράτσα στου Ψυρρή, για να μας πουν τι ακριβώς κάνουν, γιατί κάποιος να βάλει το σπίτι του στο Fairbnb αντί για το Airbnb και ποια είναι η άποψή τους για το πώς η δημοφιλής πλατφόρμα έχει αλλάξει τη ζωή μας.

«Τo Airbnb, από τη μία προσφέρει φτηνή κατοικία, αλλά από την άλλη φέρνει προβλήματα στις γειτονιές»

Γρηγόρης Τσαρδανίδης, προγραμματιστής, Sociality

Οι Sociality είναι ένας συνεταιρισμός πληροφορικής. Επί της ουσίας, μας προσέγγισε ένας εκπρόσωπος από το Fairbnb και ζητούσε ανθρώπους στην Ελλάδα που θα μπορούσαν να ξεκινήσουν την προσπάθεια, για να δημιουργηθεί το Fairbnb και εδώ. Με αυτόν τον σκοπό καλέσαμε και τις άλλες δύο ομάδες, τους CPD και τους Place Identity Clusters που ξέραμε ότι ασχολούνται με το αστικό τοπίο και τον σχεδιασμό.

Το Fairbnb επί της ουσίας είναι μία προσπάθεια να δημιουργηθεί μία εναλλακτική στο Αirbnb, να δημιουργηθεί, δηλαδή, μία οικονομία διαμοιρασμού που να αφορά την κατοικία και αυτό να γίνεται με έναν δίκαιο τρόπο και να γυρίζει πίσω στις κοινότητες. Με λίγα λόγια, στο Fairbnb έρχεται κάποιος και μένει σε ένα σπίτι και τα χρήματα δεν πάνε στην πολυεθνική Airbnb. Στο Fairbnb αυτό που θέλουμε είναι να ψάξουμε να βρούμε τρόπους, ώστε αυτή η διαδικασία να γυρίζει πίσω ως όφελος στις ίδιες τις κοινότητες. Η διαδικασία θα έχει δύο πλευρές. Από τη μία, θέλουμε να φτιάξουμε μία πλατφόρμα που όντως να λειτουργήσει και να μένει σε αυτήν κόσμος, αντί να μένει στο Αirbnb και από την άλλη μας ενδιαφέρει πάρα πολύ να μελετήσουμε τις συνέπειες του Αirbnb, να δούμε πώς μια κοινότητα πρέπει να λειτουργεί και να κάνει έργα στη γειτονιά, δηλαδή παράλληλα με την πλατφόρμα θα υπάρχει και ένα ερευνητικό project.

Μέσα στο μανιφέστο του Fairbnb είναι ότι θέλουμε να συνεργαστούμε με τις τοπικές Aρχές, ώστε όντως αυτή η διαδικασία να είναι νόμιμη, να προσφέρει στην κοινότητα και να μην υπάρχει το ζήτημα της φοροδιαφυγής, ακόμη και αν αυτό σημαίνει κοινοτικούς ή δημοτικούς φόρους.

Εγώ έχω χρησιμοποιήσει το Airbnb. Προφανώς καλύπτει κάποιες ανάγκες, αλλά έχει και κάποια προβλήματα. Από τη μία προσφέρει φτηνή κατοικία σε κάποιον που θέλει να μείνει, αλλά από την άλλη φέρνει προβλήματα στις γειτονιές. Βλέπουμε στην Κρήτη ότι φοιτητές δεν βρίσκουν σπίτια να μείνουν, το ίδιο και δάσκαλοι στη Σαντορίνη. Έχει τα καλά του, έχει και τα κακά του. Επίσης, υπάρχει και το ζήτημα του πού πηγαίνει η κερδοφορία. Βγαίνουν τόσα χρήματα και επί της ουσίας πηγαίνουν έξω από την κοινότητα. Δεν πηγαίνουν ούτε στους επισκέπτες, ούτε στους hosts, ούτε στη γειτονιά. Πάνω σε αυτό θα δουλέψουμε εμείς.

«Υπάρχει μία λογική στο Fairbnb: η λογική των ανοιχτών πραγμάτων – του ανοιχτού λογισμικού, των ανοιχτών εφαμογών»

Αντώνης Φάρρας, digital marketing, Sociality

Η κατάσταση με το Αirbnb και τις αντίστοιχες πλατφόρμες είναι ότι δημιουργούν αρκετά προβλήματα στις πόλεις, είτε αυτό ονομάζεται αυξημένα ενοίκια είτε ονομάζεται αλλαγή του χαρακτήρα του αστικού τοπίου, όπως στη Βενετία. Υπάρχει μία λογική στο Fairbnb που εμάς μας βρίσκει σύμφωνους και είναι η λογική των ανοιχτών πραγμάτων – του ανοιχτού λογισμικού, των ανοιχτών εφαμογών. Σε αντίθεση με το Αirbnb που είναι πολύ περιφραγμένο, το Fairbnb είναι ανοιχτό, μπορείς να δεις πώς θα το φτιάξεις.

Η αλήθεια είναι ότι στην Ελλάδα της κρίσης, το Αirbnb είναι λύση για πολλούς ανθρώπους, ώστε να βγάλουν κάποιο έξτρα εισόδημα. Οπότε από αυτήν την άποψη έχει και κάποια θετικά για τους ανθρώπους που βάζουν τα σπίτια τους στην πλατφόρμα. Θα κληθούμε να αντιμετωπίσουμε τα προβλήματα που δημιουργεί το Αirbnb – είτε το παιδί της οικογένειας που πάει στα Χανιά και δεν βρίσκει σπίτι είτε όταν εδώ ανεβαίνουν οι τιμές. Είναι ένα συλλογικό πρόβλημα και πρέπει να δοθεί συλλογική απάντηση και αυτό θα μελετήσει το Fairbnb.

«Στου Ψυρρή, ξέρω ιδιοκτήτες που έχουν πέντε και δέκα ακίνητα, άρα θα έπρεπε να θεωρούνται τουριστική επιχείρηση»

Μαίρη Καρατζά, co-founder/designer, Place Identity Clusters

Ο οργανισμός μας υπάρχει από το 2013 και εστιάζει στην αστική αναγέννηση και με τη συμμετοχή πολιτών, όπως τα project «Imagine the city» και «Συνοικία Πιττάκη». Προσωπικά έχω την εμπειρία σαν host στο Αirbnb εκτός Αθηνών και σαν επισκέπτης, όποτε ταξιδεύω στο εξωτερικό. Το λατρεύω σαν εμπειρία, αλλά ταυτόχρονα έχει αρχίσει και με ανακατεύει αυτό που γίνεται και που βλέπω να διαμορφώνεται στη γειτονιά μου, στου Ψυρρή, αλλά και στο υπόλοιπο κέντρο.

Αν το σύστημα του Αirbnb γίνεται unfair, εξαρτάται από το ότι δεν έχουν υπάρξει κάποιες σχετικές νομοθετικές ρυθμίσεις και έτσι κάποιοι το εμπορευματοποίησαν παράνομα. Αν υπήρχε ένας νόμος που να λέει ότι ένας ιδιοκτήτης μπορεί να έχει μέχρι δύο ακίνητα, θα ήταν καλύτερη η κατάσταση. Τώρα, στου Ψυρρή, ξέρω ιδιοκτήτες που έχουν πέντε και δέκα ακίνητα, άρα θα έπρεπε να θεωρούνται τουριστική επιχείρηση. Το θέμα τώρα είναι, αφού δεν μπορείς να το περιορίσεις, το πώς μπορείς να δημιουργήσει συνθήκες συνείδησης της κοινότητας, καθώς τελικά οι άνθρωποι αποκόβονται, ζουν μέσα στο ηλεκτρονικό προφίλ τους και χάνουν την επαφή με τη γειτονιά τους. Το Fairbnb θέλουμε να συντελέσει στο να καλλιεργηθεί αυτός ο διάλογος και η αίσθηση της κοινότητας, αλλά και να μπορεί να βοηθάει την κοινότητα να αυτοδιαχειριστεί τα προβλήματά της.

«Το Αirbnb διαμορφώνει νέου τύπου ανισότητες και δυσκολίες στον αστικό χώρο»

Θάνος Ανδρίτσος, αρχιτέκτονας, CPD Creating Spaces

Είμαστε ΚΟΙΝΣΕΠ (σ.σ. Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση) και σχετιζόμαστε με τη μελέτη και έρευνα γύρω από τον δημόσιο χώρο. Με την πρωτοβουλία ήρθαμε σε επαφή μέσω των Sociality, οι οποίοι μας πρότειναν να συμμετάσχουμε στην πρώτη συγκρότηση κάποιου πυρήνα. Εμάς, και ερευνητικά και ως ανθρώπους, μας ενδιαφέρει γενικώς το θέμα του πώς αποτυπώνονται διάφορες οικονομικές δραστηριότητες και δη τουριστικές στον χώρο και την πόλη.

Επίσης, είναι μια κοινή διαπίστωση, ειδικά των τελευταίων ετών, στην Ελλάδα ότι ο τρόπος με τον οποίο έχει αυθόρμητα δημιουργηθεί το Αirbnb -παρά τις πραγματικές ανάγκες που καλύπτει- διαμορφώνει νέου τύπου ανισότητες και δυσκολίες στον αστικό χώρο. Πιο εμφανές πρόβλημα φαίνεται να αντιμετωπίζουν κάποιες καθαρά τουριστικές περιοχές, όπως στην Κρήτη ή τη Σαντορίνη και γενικώς σε νησιά, αλλά και αστικές περιοχές της Αθήνας.

Αυτό που έχει συμβεί, ειδικά με το Αirbnb, είναι ότι πράγματι έχει ενισχυθεί η τάση σε ορισμένες περιοχές κοντά σε μέρη τουριστικού ενδιαφέροντος για τη μετατροπή των κατοικιών σε εν δυνάμει Αirbnb, το οποίο δημιουργεί και εντός της Αθήνας τεράστιες ανισότητες. Κοντά στα ίδια μέρη είναι και η Πλατεία Βάθης και η Κυψέλη, αλλά λιγότερα σπίτια γίνονται Αirbnb σε σχέση με το Κουκάκι, ενισχύοντας την ανισότητα που ήδη υπήρχε. Όμως δεν θα ήταν αληθές να πούμε ότι δεν έχει καμία θετική επίδραση. Η πραγματικότητα είναι ότι η ανάπτυξη του τουρισμού γύρω από το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης είναι ωραία. Είναι ωραίο το Κουκάκι. Αυτό που εμένα θα μου φαινόταν ενδιαφέρον, είναι να δούμε στο Fairbnb το πώς αυτά τα οφέλη μπορούν να διαμοιραστούν καλύτερα, να περάσουν στην κοινότητα, σε κάποιου τύπου έργα, αλλά και να εξετάσουμε κάτι που δεν είναι εύκολο, το να αποκεντρώσουμε το Αirbnb και σε άλλες περιοχές, φέρνοντας και βελτίωση για τους ιδιοκτήτες των κατοικιών, αλλά και θετική επίδραση σε κοινωνικούς τομείς, σε συνεργασία με τοπικές Αρχές.

«Γύρω από την Πατησίων δεν γίνεται και κανένας χαμός με το Αirbnb – κι ας είναι δίπλα σε μετρό και δύο στάσεις από την Ακρόπολη»

Ελένη Μουγιάκου, γεωπόνος, CPD Creating Spaces

Ασχολούμαι με τα γεωγραφικά συστήματα πληροφοριών. Μας ενδιαφέρει με ποιον τρόπο θα μπορέσουν οι αρμόδιοι φορείς να συμπεριλάβουν στον σχεδιασμό τους αυτό που εξελίσσεται στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις και με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε, ως πολίτες και ως επιστήμονες, να παρέμβουμε σε αυτήν τη διαδικασία. Σε πρώτη φάση, ως ομάδα και ως πρωτοβουλία έχουμε ξεκινήσει να αναλύουμε τα δεδομένα των καταχωρήσεων του Airbnb στην Αθήνα και για την ώρα βγαίνουν κάποια ενδιαφέροντα αποτελέσματα, που στη συνέχεια θα τα δουλέψουμε από κοινού και θα τα ανακοινώσουμε. Μία πρώτη πρόχειρη εικόνα δείχνει την τάση που όλοι γνωρίζαμε, της πολύ έντονης συγκέντρωσης γύρω από το Κουκάκι, με μεγάλη διαφορά από τις άλλες περιοχές. Νομίζω όμως ότι δεν μπορούμε να μιλήσουμε γενικά για κατακλυσμό της Αθήνας από τη θύελλα του Αirbnb, παρότι έχουμε μία σημαντικότατη αύξηση, η οποία επικεντρώνεται κυρίως εκεί.

Γενικά, είμαστε πολύ φειδωλοί στο να μετατρέπουμε σε καθημερινό λεξιλόγιο όρους όπως το gentrification. Παρόλα αυτά, μπορούμε να διακρίνουμε κάποια χαρακτηριστικά των κρατήσεων, που οδηγούν ενδεχομένως σε τέτοιου τύπου φαινόμενα. Όταν βλέπεις κάποιους ιδιοκτήτες στο Αirbnb να έχουν καταχωρημένα 50 και 60 ακίνητα, είναι σαφές ότι πρόκειται για μία μεγάλη εταιρεία που διαχειρίζεται αυτά τα ακίνητα. Κάπως έτσι ξεκινούν τα προβλήματα, όταν αυτά συγκεντρώνονται σε μικρές χωρικές ομάδες. Είναι ενδιαφέρουσα η έρευνα από αυτήν την άποψη. Φαίνεται ότι πρόκειται για περιοχές όχι από τις πιο φτωχές, όχι από τις υποβαθμισμένες. Οι κάτοικοι των περιοχών που «εκτοπίζονται» λόγω του φαινομένου, φαίνεται ότι έχουν ήδη νωρίτερα εκτοπιστεί από την κρίση και οι ιδιοκτήτες τους τώρα βάζουν τα σπίτια στο Airbnb. Είναι κάπως εμφανές ότι εκεί που ζούσαν μεσαία στελέχη, μορφωμένοι άνθρωποι, μεσαία και ανώτερη τάξη ενοικιαστών, σε αναβαθμισμένες περιοχές της Αθήνας, κάπου εκεί συγκεντρώνεται και το μεγαλύτερο μέρος των καταχωρήσεων. Γύρω από την Πατησίων δεν γίνεται και κανένας χαμός με το Αirbnb – κι ας είναι δίπλα σε μετρό και δύο στάσεις από την Ακρόπολη. Άρα, με ποιον τρόπο αυτό το κάνεις χωρική πολιτική, τοπική ανάπτυξη και τι κίνητρα δίνεις, είναι μία συζήτηση στην οποία θα θέλαμε να συμβάλουμε από τη μεριά μας στο Fairbnb.

Aν θέλεις να γίνεις μέλος της κοινότητας ή να μάθεις περισσότερα για την πρωτοβουλία, δες εδώ.